Những ngày cận Tết nguyên đán Kỷ Hợi 2019 cũng trùng vào dịp kỷ niệm 89 năm ngày thiết kế xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam, chúng tôi tìm về Khu tưởng niệm liệt sĩ Ngã Ba Giồng ở ấp 5 xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, TP Hồ Chí Minh.

Nơi đây đã được được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia vào trong ngày 30-12-2002 và được UBND TP Hồ Chí Minh qui hoạch, xây dựng thành khu vực du lịch truyền thống lịch sử để nhớ về một thời kỳ ác liệt mà dân cư Nam Bộ đã cùng Đảng ta làm ra những sự kiện anh hùng.

Cổng chính vào Khu tưởng niệm liệt sĩ Ngã Ba Giồng.

Điều khiến chúng tôi giật mình là khu tưởng niệm được xây dựng và gìn giữ rất trang nghiêm, sạch đẹp, quang cảnh xung quanh được sắp xếp và trang trí một cách hài hòa, xanh ngút mắt.

Nhưng có lẽ rằng qua những lời ra mắt của Ban chỉ huy khu tưởng niệm, những gì chúng tôi biết được về khu tưởng niệm và những câu chuyện lịch sử oai hùng ra mắt thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân nơi đây mới khiến chúng tôi giật mình hơn và thật sự cảm phục, thêm yêu vùng đất và con người nơi đây.

Đền tưởng niệm và đài tưởng niệm trong khuôn viên khu tưởng niệm.

Huyện Hóc Môn vốn nổi tiếng, được toàn quốc nghe biết với cuộc khởi nghĩa 18 thôn Vườn Trầu vào năm 1885 và Hóc Môn chính là nơi được Trung ương Đảng chọn làm căn cứ bí hiểm để mở nhiều hội nghị quan trọng chỉ huy phong trào cách mạng toàn quốc thời kỳ 1936-1939. Trong đó, hội nghị lần thứ VI vào tháng 9-1939 được tổ chức triển khai tận nhà ông Trần Văn Hy ở xã Bà Điểm do chiến sỹ Nguyễn Văn Cừ, Tổng Bí thư, chủ trì đã quyết định hành động chuyển hướng kế hoạch cách mạng Việt Nam từ đấu tranh đòi ruộng đất, dân sinh, dân chủ, sang đấu tranh vũ trang giành chính quyền. Đặc biệt, hội nghị tổ chức triển khai tận nhà bà Nguyễn Thị Hương, một cơ sở của Đảng tại làng Xuân Thới Đông, huyện Hóc Môn – từ ngày 21 đến 23-9-1940 – để chuẩn bị sẵn sàng phát hành lệnh khởi nghĩa.

Cụm tượng đài Sống vĩ đại – Chết vinh quang.

Tấm lòng của dân cư Hóc Môn so với Đảng được bộc lộ rõ trong hồi ký hoạt động giải trí cách mạng của chiến sỹ Hoàng Quốc Việt, khi nói về Đại hội Đảng năm 1937: “Đất vườn trầu nhà nọ thông nhà kia, không rào dậu, đồng bào tốt vô chừng, không còn hoạt động gì hết mà đồng bào cơ sở đem cho hội nghị thừa gạo, thừa thức ăn tươi, có nhà đánh được con cá to cũng đem cho hội nghị, bà con không hiểu biết là họp gì, chỉ biết là một cuộc hội nghị quan trọng của Đảng”…

Bức tranh tái hiện lại việc may cờ đỏ sao vàng.

Lịch sử ghi nhận, cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ diễn ra khắp 18/21 tỉnh thành ở Nam Kỳ, là cuộc khởi nghĩa do Đảng Cộng sản Đông Dương chỉ huy có qui mô lớn ở Việt Nam Tính từ lúc khi Đảng sinh ra và trước Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945. Trong đó, Hóc Môn là nơi phát khởi đầu tiên, trận chiến chiếm dinh Q. Hóc Môn đêm 22 rạng sáng 23-11-1940 là trọng tâm do chiến sỹ Phạm Văn Sáng, Bí thư Quận ủy lãnh đạo.

Nhà bà Nguyễn Thị Hương, ấp Xuân Thới Đông, nơi họp Hội nghị Xử ủy Nam Kỳ từ 21 đến 23-9-1940.

Đặc biệt, một Một trong những dấu ấn điển hình nổi bật trong cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ là sự việc Open của lá cờ đỏ sao vàng đã được nghĩa quân treo lên ở những nơi giành được chính quyền.

Cụm Tượng đài Chiến sĩ vô danh quyết tử trong Khởi nghĩa Nam Kỳ.

Cuộc tiến công dinh Q. Hóc Môn cùng với không ít cuộc khởi nghĩa ở những địa phương khác trong đêm 22 rạng sáng 23-11-1940 tuy không giành được thắng lợi, nhưng đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng nhân dân về sự việc gan góc kiên cường của những chiến sỹ cộng sản và sức mạnh vô biên của quần chúng yêu nước, những bài học kinh nghiệm về chuẩn bị sẵn sàng lực lượng tổ chức khởi nghĩa, năng lực chỉ huy chỉ huy và trên hết là năng lực khởi nghĩa đánh đuổi quân xâm lược giành chính quyền sở tại sở tại về phần mình nhân dân.

Sân chính của quần thể khu tưởng niệm.

Sau khi khởi nghĩa thất bại, thực dân Pháp đã tiến hành những cuộc khủng bố trắng dã man tàn khốc nhất, chúng lùng sục khắp xóm làng Nam Bộ bắt những chiến sỹ cộng sản và những người dân dân yêu nước, hành quân bố ráp, đốt nhà, và giết chóc vô tội vạ khắp những thôn xóm.

Nhà thương Giếng Nước – trường xử bắn của Pháp.

Riêng tại Hóc Môn, thực dân Pháp dựng lên ba trường bắn để xử tử những tình nhân nước cách mạng. Hai trường bắn đầu là ở cạnh rạp hát cũ tại thị xã Hóc Môn và cạnh bên Nhà thương Giếng Nước, nay là Bệnh viện Đa khoa huyện Hóc Môn. Nơi đây, chúng đã sát hại chiến sỹ Hà Huy Tập, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Đông Dương; chiến sỹ Võ Văn Tần, Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ; chiến sỹ Nguyễn Thị Minh Khai, Bí thư Thành ủy Sài Gòn Chợ Lớn; chiến sỹ Phạm Văn Sáng, Bí thư Quận ủy Hóc Môn; chiến sỹ Đặng Công Bỉnh, Quận ủy viên; đồng chí Nguyễn Hữu Tiến…

Cụm Tượng đài Bất khuất.

Sau đó, thực dân Pháp liên tục lập ra trường bắn thứ ba – đó chính là trường bắn Ngã Ba Giồng. Đây là trường bắn Pháp vốn để xử kín, xử lén các chiến sỹ cách mạng. Tại trường bắn này, chúng đã sát hại chiến sỹ Nguyễn Văn Cừ, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Đông Dương; đồng chí Phan Đăng Lưu, Ủy viên Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương cùng rất nhiều đồng bào, chiến sỹ đã quyết tử tại mảnh đất nền Ngã Ba Giồng…

Những hàng tre xanh mát trong khu tưởng niệm.

79 năm đã trôi qua, ý thức cảm tử cho dân tộc bản địa bản địa quyết sinh của những chiến sỹ Khởi nghĩa Nam Kỳ đã góp phần hun đúc lòng yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường quả cảm cho Đảng ta, cho dân tộc ta để giành thắng lợi trong cuộc Cách mạng Tháng 8, trong cuộc kháng chiến liên tục 30 năm dưới mưa bom bão đạn để vượt mặt hết giặc Pháp đến giặc Mỹ, khiến cho Tổ quốc Việt Nam ta được trọn vẹn độc lập, thống nhất. Với những thành tích vẻ vang trong hai cuộc kháng chiến, huyện Hóc Môn được Nhà nước trao Tặng Ngay thương hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, trong số đó có ba xã là ba đơn vị chức năng anh hùng: xã Xuân Thới Thượng, Tân Xuân và Bà Điểm.

Hình ảnh 18 thôn vườn trầu được tái hiện.

Với tấm lòng tri ân, tưởng niệm những chiến sỹ chỉ huy Đảng Cộng sản Đông Dương và đồng bào, chiến sĩ đã quyết tử trong Khởi nghĩa Nam Kỳ, góp thêm phần giáo dục truyền thống lịch sử dân tộc cách mạng, lòng yêu nước của dân tộc bản địa ta cho những thế hệ, đặc biệt quan trọng là thế hệ trẻ hôm nay, Thường trực Thành ủy – UBND TP Hồ Chí Minh và Huyện ủy Hóc Môn đã chăm sóc chỉ huy xây dựng Khu tưởng niệm Liệt sĩ Ngã Ba Giồng với tổng diện tích quy hoạnh hơn 7ha – một dự án Bất Động Sản Bất Động Sản trọng điểm của thành phố.

Đây là dự án mang tính chất lớn về mặt văn hóa, lịch sử với những giá trị vật thể và phi vật thể, không riêng gì ở cấp thành phố mà còn ở tầm cả phía Nam, với những khu công trình sang chảnh như Đền tưởng niệm, Nhà trưng bày, Quảng trường với ba tượng đài, vườn Trầu cau, bằng lăng, ao sen, cây xanh, thảm cỏ và con đường tre, trúc ôm trọn đền thiêng.